Βουφόνια

Αρχαία αθηναϊκή γιορτή θυσίας βοδιού. Εορτάζόταν στις 14 του μήνα Σκιροφοριώνα (Ιούνιο-Ιούλιο), όταν τελείωνε το αλώνισμα και συγκεντρωνόταν το σιτάρι στην Ακρόπολη. Σώζονται δύο περιγραφές της τελετής, του Πορφύριου και του Παυσανία, με μερικές διαφορές μεταξύ τους, αλλά τελικά μας επιτρέπουν να έχουμε μια σαφή ιδέα του τελετουργικού της γιορτής. Την ημέρα εκείνη, στον βωμό του Δία Πολιέα στην Ακρόπολη, τοποθετούσαν πάνω σε χάλκινη πλάκα κόκκους σιταριού και κριθαριού. Γύρω από τον βωμό έφερναν βόδια που δούλευαν στο όργωμα. Ένας άντρας, που στην περίπτωση αυτή ονομαζόταν βουφόνοςβουτύπος, χτυπούσε το βόδι εκείνο που γευόταν πρώτο τις προσφορές και του έκοβε τον λαιμό. Στη συνέχεια, πετούσε το φονικό όργανο και έφευγε τρέχοντας. Ύστερα από αυτό διεξαγόταν δίκη για να τιμωρηθεί ο ένοχος του φόνου, αλλά επειδή όσοι παρευρίσκονταν μετέθεταν τις ευθύνες ο ένας στον άλλο, τελικά καταδικαζόταν το φονικό όργανο που το έριχναν στη θάλασσα. Το σκοτωμένο βόδι το έγδερναν και μοίραζαν το κρέας του, ενώ την προβιά του τη γέμιζαν με σανό και την έβαζαν στο αλέτρι δήθεν για να οργώσει. Η σημασία της γιορτής δεν έχει διευκρινιστεί. Μερικοί υποστηρίζουν πως τα Β. ήταν τοτεμικό έθιμο, άλλοι πως ήταν υποκατάστατο παλιάς ανθρωποθυσίας και άλλοι ότι ήταν η επιβίωση πρωτόγονου κυνηγετικού εθίμου. Άλλοι πάλι υποστηρίζουν ότι πρόκειται για μαγική τελετή που απέβλεπε στην πρόκληση βροχής και άλλοι ότι ήταν συμβολική και απέβλεπε στον εικονικό φόνο του δαίμονα της βλάστησης. Τέλος, μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι αναφέρεται στον Σώπατρο, τον πρώτο Έλληνα που σκότωσε βόδι και μετά έφυγε στην Κρήτη. Οι θεοί όμως, επειδή προσβλήθηκαν για τον φόνο του ζώου, έστειλαν ξηρασία στην Αττική. Έτσι τα Β. καθιερώθηκαν ως γιορτή σε ανάμνηση των γεγονότων αυτών.

* * *

Βουφόνια, τα (Α)

αθηναϊκή γιορτή προς τιμήν του Διός Πολιέως, με κύρια τελετή τη θυσία βοδιού, ικανού για την άροση ή τη ζεύξη σε αγροτικό αμάξι.